بسته بندی هنر است یا صنعت؟

طراحی بسته بندی یکی از شاخه‌های اصلی طراحی گرافیک است. رشته گرافیک در گروه هنرهای تجسمی دسته بندی شده است. گرافیک در دنیا در مقایسه با دیگر رشته‌های هنرهای تجسمی ارتباطی فراگیرتر با جامعه برقرار می‌کند. شاید تنها رشته هنری که در این زمینه می‌تواند شانه به شانه گرافیک قرار گیرد سینما است. رشته‌های هنری در دنیای امروز مرزهای مشترک بسیاری با هم پیدا کرده‌اند. در این میان گرافیک را می‌توان بِینا رشته‌ای‌ترین هنر در میان هنرهای تجسمی دانست. با کمی دقت می‌توانید نقش گرافیک را در هر هنر و رویدادی ببنید. علاوه بر اینها گرافیک رکن اصلی صنعت تبلیغات است.

گرافیک در تمام بخش‌های تبلیغات نقش تعیین کننده دارد. از طراحی هویت بصری برند گرفته تا تولید تیزرهای تلویزیونی، تولید محتوا برای فضای مجازی، طراحی بسته بندی، طراحی بیلبوردهای تبلیغاتی، طراحی وبسایت و طراحی و تولید هر آنچه برای تبلیغات یک برند یا محصول مؤثر است.

بسته بندی، فروشنده خاموش

اما نقش طراحی بسته بندی فراتر از این‌ است. بسته بندی تنها شاخه گرافیک است که نقش و اثر مستقیم بر قروش محصول دارد. بیشتر فعالیت‌های تبلیغاتی نقش غیر مستقیم در افزایش فروش برند دارند. و فقط موجب افزایش آگاهی مخاطب هدف نسبت به برند (Brand Awareness) می‌شوند. اما بسته بندی، خود در جایگاه فروشنده قرار می‌گیرد. و نقش مستقیم در افزایش فروش برند دارد.

ذکر یک مثال می‌تواند موضوع را روشن کند: برای همه ما اتفاق افتاده است که بجای کالا، بسته بندی کالا را بخریم. یعنی از بسته بندی کالایی خوش‌مان بیاید. و با اینکه در فهرست خرید ما نبوده است آن را بخریم. یا پیش آمده که قصد خرید محصول برند خاصی را داشته‌ایم. اما زیبایی، خلاقیت یا کارایی بسته بندی محصول برند دیگری، موجب تغییر تصمیم ما در لحظه خرید شده است. از همین رو است که مشاورین تبلیغات، به بسته بندی لقب فروشنده خاموش داده‌اند. پیشنهاد می‌کنم مقاله “بسته بندی علیه آگاهی از برند!” را بخوانید.

بسته بندی، محافظ کالا

نقش دیگر بسته بندی در صنعت، محافظت از کالا است. این موضوع را بویژه در بسته بندی لوازم برقی، بسته بندی لوازم خانگی و بسته بندی مواد غذایی به وضوح می‌توان دید. یک کالا از زمانی که تولید می‌شود تا زمانی که ما آن را می‌خریم مسیر طولانی و پر فراز و نشیبی را طی می‌کند. تا پیش از ارسال، در محل تولید انبار می‌شود. سپس از شهر به شهر دیگر یا از کشوری به کشور دیگر حمل می‌شود. در مرکز پخش انبار می‌شود. سپس به محل فروش ارسال می‌شود. و در نهایت از آنجا به خانه من یا شما می‎رسد.

به این مثال ساده توجه کنید: امروزه خیلی از ما چندین بار در طول یک ماه از رستوران غذا می‌خریم. یا از سوپرمارکت غذای نیمه آماده تهیه می‌کنیم. تصور خرید پیتزا بدون جعبه پیتزا یا خرید یک پرس چلوکباب بدون جعبه غذای بیرون بر؛ حتی برای یک مسیر ۵۰ متری غیر ممکن است. خرید یک کنسرو ماهی تن یا یک کنسرو خوراک لوبیا هم بدون قوطی امکان پذیر نیست. یا، کدامیک از ما حاضر است یک گوشی موبایل نو را بدون بسته بندی بخرد؟ بسته بندی ها گاهی برای ما به معنای تضمین سالم بودن کالای درون‌شان هستند.

بسته بندی هنر است. زیرا همانطور که یک نقاش یا یک طراح فرش به همنشینی فرم‌ها و همنشینی رنگ‌ها توجه می‌کند. همانطور که یک عکاس به ترکیب بندی، و تضاد تاریکی و روشنی توجه می‌کند. همانطور که یک مجسمه ساز به بافت و چیدمان احجام توجه می‌کند. یک طراح بسته بندی نیز باید تمام اصولی که در خلق یک اثر هنری نقش دارند را در طراحی بسته بندی به کار گیرد. تا بتواند یک بسته بندی زیبا خلق کند.

هنر در خدمت صنعت

اما یک تفاوت عمده بین طراح بسته بندی، و هنرمندان دیگر رشته‌های هنرهای تجسمی وجود دارد. مبنای خلق اثر برای سایر هنرمندان احساس و الهام درونی، با عکس العمل نسبت به یک رویداد اجتماعی است. در نهایت آنها که به هنر را به عنوان منبع درآمد انتخاب می‌کنند. نگاهی به ترندهای جامعه دارند یا سعی می‌کنند آثار خود را باب میل کلکسونرها (مجموعه‌داران) خلق کنند. اما طراح بسته بندی دو سفارش دهنده ویژه دارد. یکی صاحب کالا و دیگری خریدار کالا.

طراح بسته بندی باید ویژگی‌ها و محدودیت‌‎های کالا که صاحب کالا اعلام می‌کند را در نظر بگیرد. تا بتواند محافظی مناسب برای کالا طراحی نماید. از طرفی باید به علاقه‌ها، سلیقه‌ها و به طور کلی به سبک زندگی مخاطب هدف کالا – یا همان خریدار بسته بندی – توجه کند. تا بسته بندی طراحی شده مورد توجه خریدار قرار گیرد. گاهی یک طراح بسته بندی به ایده هایی دست می‌یابد که هرچند بسیار خلاقانه و یونیک هستند. اما امکان تولید انبوه ندارند. گاهی به ایده هایی می‌رسد که تحسین اطرافیان را برمی‌انگیزد. اما در ارتباط با کالای درون بسته بندی نیست. یا اینکه باب میل مخاطب هدف بسته بندی نیست.

در نتیجه بهترین پاسخ برای این سؤال که بسته بندی هنر است یا صنعت؟ می‌تواند این باشد:

بسته بندی هنر است. اما هنر در خدمت صنعت. زیرا باید بتواند منجر به محافظت از محصول و فروش محصول شود.