طراحی ظرف محصول؛ مرز مشترک طراحی صنعتی و طراحی گرافیک.
معمولن طراحی بسته بندی را جزء خدمات و تخصص‌های زیرمجموعه طراحی گرافیک قرار می‌دهند. اما زمانی که پای محصولات شوینده مایع، یا روغن‌های خوراکی و غیر خوراکی، یا محصولاتی از این دست درمیان است؛ موضوع متفاوت می‌شود. اینجا مرزی است که بسته بندی و محصول با هم یکی می‌شوند.
زمانی که از شامپو به عنوان یک محصول صحبت می‌کنیم ناخودآگاه ظرف شامپو به ذهن ما می‌آید نه شامپوی درون ظرف. وقتی از یک روغن موتور نام می‌بریم ناخودآگاه ظرف روغن موتور را تصور می‌کنیم نه مایع درون آن را. زمانی که می‌خواهید نوشابه بخرید در حقیقت یک بطری نوشابه می‌خرید. اینجا مرز مشترک میان محصول و بسته بندی است. ظرف شامپو، ظرف روغن موتور و بطری نوشابه، هر سه بسته بندی محصول هستند. اما مصرف کننده آنها را به عنوان محصول می‌شناسد. البته محصولات غیر مایع مانند پودر لباسشویی یا چای نیز همین شرایط را دارند. اما طراحی استراکچر بسته بندی آنها معمولن یکسان است و تفاوت چندانی نمی‌توان میان استراکچر بسته بندی مقوایی انواع چای یا پودر لباسشویی موجود در بازار یافت.
ممکن است در پورتفولیو یک طراح گرافیک، طراحی لیبل برای ظرف روغن موتور یا شامپو یا نوشابه را ببینید. اما خیلی بعید است طراحی بسته بندی (ظرف) برای روغن موتور یا شامپو یا نوشابه در رزومه او وجود داشته باشد. این موضوع درباره پورتفولیو یک طراح صنعتی برعکس است. و اثری از طراحی لیبل در پورتفولیو او نخواهید یافت. اما موضوع چیست؟ چرا یک طراح گرافیک نمی‌تواند برای این گونه محصولات بسته بندی طراحی کند؟
مرز مشترک طراحی صنعتی و طراحی بسته بندی کجا است؟
شاید بتوان گفت این مرز مشترک آنجایی است که از بسته بندی به عنوان ظرف محصول استفاده می‌شود. یعنی درست جایی که محصول بدون بسته بندی غیرقابل استفاده می‌شود یا حداقل استفاده از آن بسیار سخت می‌شود. مثلن استفاده از مایع شیشه شور بدون وجود بطری اسپری آن غیرممکن به نظر می‌رسد. یا تصور اینکه یک پارچ به سوپر مارکت ببرید تا یک لیتر نوشابه بخرید سخت است.
مرز دیگر در جایی است که بسته بندی به واسطه استفاده از محصول در تماس مستقیم و مداوم با دست مصرف کننده قرار می‌گیرد. مثلن شما مادامی که از شامپو استفاده می‌کنید ظرف آن را در دست می‌گیرید. همینطور مادامی که نوشابه را می‌نوشید ظرف آن را در دست می‌گیرید. زمانی روغن موتور در مخزن موتور خودرو می‌ریزید نیز ظرف آن را در دست می‌گیرید.
اینجا است که تخصص یک طراح صنعتی در طراحی ارگونومیک به کمک طراحی بسته بندی می‌آید.
طراحی ارگونومیک چیست؟
واژه ارگونومی ریشه یونانی دارد و از ἔργον به معنی «کار» و νόμος به معنای «قانون طبیعی» منشأ می‌گیرد. این واژه برای اولین بار در سال ۱۸۵۷ زمانی که دانشمند لهستانی Wojciech Jastrzębowski این کلمه را در مقاله خود استفاده کرد وارد واژگان مدرن شد.
اِرگونومی به معنای، دانش بکار بردن اطلاعات علمی موجود درباره انسان (و روش‌های علمی تولید چنین اطلاعاتی) در طراحی محیط کار، محیط زندگی و یا طراحی محصول است. ارگونومی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان را بررسی می‌کند سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل، فراورده‌ها، محیط‌های کار و تجهیزات به کار می‌بندد. این مبحث به عنوان یکی از دروس اصلی در رشته طراحی صنعتی تدریس می‌شود. و یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین تخصص‌هایی است که یک مهندس طراحی صنعتی خوب از آن بهره‌مند است.
برای مثال یک مهندس طراحی صنعتی در زمان طراحی ظرف شامپو، شرایط خاص استفاده از آن را در نظر می‌گیرد. توجه به اینکه مصرف کننده در زمان استفاده از شامپو، به احتمال زیاد زیر دوش آب است. توجه به اینکه مصرف کننده شامپو باید بتواند با استفاده از یک دست درب ظرف شامپو را باز کند. مقداری از آن را در دست دیگر بریزد و باز با یک دست درب ظرف را ببندد. توجه به اینکه مصرف کننده همه این کارها را در شرایطی که همه جا خیس و لیز است انجام می‌دهد. توجه به همه این‌ها به معنی توجه به ارگونومی یک ظرف شامپو است و طراحی ارگونومیک ظرف شامپو تنها از عهده یک مهندس طراحی صنعتی که تخصص طراحی محصول دارد برمی‌آید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره مقاله طراحی محصول از نگاه دکتر محسن جعفرنیا را بخوانید.
شناخت مواد
تخصص دیگر یک طراح صنعتی شناخت مواد است. برای درک بهتر موضوع، یک طراح گرافیک را تصور کنید که تخصص طراحی بسته بندی مقوایی دارد. از چنین شخصی انتظار داریم با انواع کارتن و مقوا آشنا باشد و بتواند بهترین پیشنهاد را برای متریال یک بسته بندی مقوایی ارائه نماید. یا از یک طراح گرافیک با تخصص طراحی لیبل انتظار داریم با انواع متریال لیبل و کارایی هر کدام آشنا باشد.
از یک مهندس طراحی صنعتی که متخصص طراحی محصول است انتظار داریم علاوه بر آگاهی از اصول طراحی ارگونومیک، انواع مواد و متریال مناسب برای تولید ظروف بسته بندی را بشناسد و با قابلیت‌ها و محدودیت‌های هر یک آشنا باشد.
شناخت روند تولید ظروف بسته بندی
یک طراح صنعتی با انواع روش‌های تولید ظروف محصول آشنا است. و در طراحی ظرف بسته بندی محصول شرایط و محدودیت‌های تولید را درنظر می‌گیرد.
طراحی ظرف محصول حاصل یک کار تیمی بین طراح صنعتی و طراح گرافیک است.
هرچقدر از اهمیت تخصص یک طراح صنعتی در طراحی ظرف محصول گفتیم، همانقدر هم تخصص یک طراح گرافیک در طراحی گرافیک بسته بندی مهم است. وقتی به یک ظرف روغن موتور یا ظرف یک شامپو یا یک بطری نوشابه نگاه می‌کنید، همانقدر که کارایی و راحتی استفاده از ظرف مهم است زیبایی آن نیز اهمیت دارد. طراحی یک ظرف محصول زمانی کامل می‌شود که حاصل کار تیمی بین طراح صنعتی و طراح گرافیک باشد. طراح گرافیک می‌تواند از ابتدای طراحی ظرف محصول یه عنوان مشاور با طراحی صنعتی همراه شود. اما کار اصلی او پس از طراحی ظرف محصول آغاز می‌شود.
مقالاتی که در مورد رشد کسب و کار قرار میدید بسیار برام جذاب هستن سپاسگزارم